सोयाबीन व्हायरस व्यवस्थापन

तज्ञ लेख

फार्मराईज टीम, Sep 02, 2022

Introduction

सोयाबीन हे जगातील प्राथमिक प्रथिने आणि दुय्यम तेलाचा पुरवठादार करणारे पीक आहे. सोयाबीनला “गोल्डन बीन”, “मिरॅकल बीन” आणि “ग्रहाचे पीक” असे म्हणतात. ते जमिनीत वातावरणातील नायट्रोजन स्थिर करून जमिनीची सुपीकता वाढवते. हे सध्या जगाच्या अनेक भागांमध्ये वनस्पती तेल आणि प्रथिनांचे स्त्रोत म्हणून घेतले जाते. सोयाबीन आरोग्यवर फायदेशीर आहे उत्पादनाचा एक महत्त्वाचा घटक आहे. विषाणू, बुरशी, जीवाणू यामुळे शंभराहून अधिक रोग सोयाबीनवर परिणाम करतात. जगभरात सुमारे 67 किंवा त्याहून अधिक विषाणूजन्य रोग सोयाबीनला संक्रमित करतात, त्यापैकी 27 विषाणूजन्य रोग सोयाबीनच्या लागवडीसाठी धोकादायक मानले जातात. सोयाबीनचे आर्थिक नुकसान करणारे विषाणूजन्य रोग म्हणजे सोयाबीन मोझॅक विषाणू, चवळीचे सौम्य मॉटल व्हायरस, टोबॅको रिंग स्पॉट व्हायरसमुळे होणारे बड ब्लाईट, मुंगबीन यलो मोझॅक व्हायरस, बीन पॉड मॉटल व्हायरस आणि काकडी मोझॅक व्हायरस.

सोयाबीन मोझॅक व्हायरस (SMV) काय आहे

हा सर्वात जास्त प्रमाणात पसरलेला विषाणू आहे आणि भारतातील आणि महाराष्ट्रातील काही भागांमध्ये सोयाबीन उत्पादक भागात सर्वात गंभीर, दीर्घकाळ चालत आलेली समस्या म्हणून ओळखली जाते.सोयाबीन मोझॅक व्हायरस च्या संसर्गामुळे सामान्यतः उत्पन्नाचे गंभीर नुकसान होते (8 ते 50%) आणि बियाण्याची गुणवत्ता कमी होते.

यजमान पीक श्रेणी कोणती आहे

सोयाबीन मोझॅक व्हायरसची यजमान पिके तुलनेने अरुंद असतात, ती सहा वनस्पती कुटुंबांना संक्रमित करते,फॅबसिया ,अमरिंथसिया, चेनोपोडीएसीए, पस्सिफ्लोरा ,स्कॉरफुलॅरिसया आणि सोलणासिया, परंतु बहुतेक लेग्युमिनोस सोयाबीन आणि त्याच्या जंगली वनस्पतीवर वाढते.

लक्षणे

सोयाबीन मोझॅक व्हायरस -संक्रमित सोयाबीनमध्ये सामान्यतः दिसणाऱ्या लक्षणांमध्ये खडबडीतपणा, गडदपणा यांचा समावेश होतो हिरवा शिरा आणि हलका हिरवा रंग दिसून येतो,झाडाची वाढ खुंटते ,पाने गुंडाळतात आणि बियाण्यावर डाग दिसतात, नेक्रोसिस, कधीकधी नेक्रोटिक सारखे दिसून येते.

सोयाबीन मोझॅक व्हायरस प्रसार कसा होतो:

सोयाबीन मोझॅक व्हायरस-संक्रमित सोयाबीन वनस्पतींमधून सुमारे 30% किंवा त्याहून अधिक बियाणे सोयाबीन मोझॅक व्हायरसची वाहून नेतात आणि फुलोऱ्यापूर्वी संसर्गाच्या वेळे मध्ये प्रसार होतो. तण आणि इतर वनस्पती देखील सोयाबीन मोझॅक व्हायरस साठी जलाशय म्हणून काम करू करतात. सोयाबीनच्या शेतात आणि त्यामध्ये आणखी पसरलेला 32 पेक्षा जास्त वेगवेगळ्या ऍफिड प्रजातींच्या सोयाबीन मोझॅक व्हायरसची कार्यक्षमतेने प्रसार होतो.

कृषी संचालनालय नवी दिल्ली आणि सोयाबीन संशोधन केंद्र मध्य प्रदेश यांनी सुचविलेल्या काही व्यवस्थापन पद्धती.

कृषी संचालनालय नवी दिल्ली आणि सोयाबीन संशोधन केंद्र मध्य प्रदेश यांनी सुचविलेल्या काही व्यवस्थापन पद्धती.

1 नियंत्रण मोहीम म्हणून शेतकर्‍यांना नियमित जनजागृती व प्रशिक्षण द्यावे.

उन्हाळी मूग इत्यादी पर्यायी यजमानांवर पांढऱ्या माशीचे निरीक्षण आणि व्यवस्थापन करावे.
प्रतिरोधक वाणांचा वापर उदा. उत्तर मैदानी क्षेत्रासाठी पीएस 1042, पीएस 1347, पीएस 1368, पीएस 1092, पीएस 1225, पुसा 97 आणि पुसा 12; मध्य विभागासाठी जेएस 20-29, जेएस 20-69, जेएस 97-52 आणि आरकेएस 24; दक्षिण झोनसाठी पीएस 1029 आणि पूर्वोत्तर क्षेत्रासाठी जेएस 97-52. वाणांची निवड करावी.

पिकाची वेळेवर पेरणी करावी उदा. ईशान्य आणि दक्षिण झोनसाठी 15-30 जून; उत्तर मैदान आणि मध्य क्षेत्रासाठी 20 जून-5 जुलै.
लागवडीसाठी 60-75 किलो/हेक्टर बियाणे दर आणि 45x5 सेमी अंतर ठेवावे.
शिफारश बुरशीनाशकासह बीजप्रक्रिया आणि त्यानंतर थायमेथॉक्सम 30 एफएस @10 मिली/किलो बियाणे किंवा इमिडाक्लोप्रिड 48 एफएस@1.24 मिली/किलो बियाणेवर बीजप्रकीर्या करावी.

पिकाच्या चांगल्या वाढीसाठी शिफारस केलेले खत आणि शेणखत वापरा.
पेरणीनंतर ४५ दिवसांपर्यंत शेत तणमुक्त ठेवा.
विषाणूचे लक्षणे संक्रमित झाडे काढून टाकणे आणि नष्ट करणे.

पिकावर किटकनाशकाची फवारणी करावी. थायमेथॉक्सम २५ डब्ल्यूजी @ १०० ग्रॅम/५०० लिटर पाणी/हेक्टर लक्षणे दिसल्यावर.
बीटासिफ्लुथ्रीन + इमिडाक्लोप्रिड (350 मिली/हेक्टर) किंवा थायामेथोक्सम + लॅम्बडा सायहॅलोथ्रिन (125 मिली/हेक्टर) ची फवारणी करावी . हे किटकनाशक खोडमाशीच्या नियंत्रणासाठीही उपयुक्त आहे.
प्रौढ पांढऱ्या माश्या पकडण्यासाठी पिवळे चिकट सापळे (20-25 सापळे/हेक्टर) वापरा.

हा लेख वाचल्याबद्दल धन्यवाद, आम्हाला आशा आहे की आपण लेख आवडण्यासाठी चिन्हावर क्लिक करा आणि लेख आपल्या मित्रांसह आणि कुटूंबासह देखील सामायिक करा!